To już kolejny post na moim blogu, który chciałbym poświęcić uśmiechowi. Tym razem jednak chodzi o teorię, która stała się punktem wyjścia dla dalszych odkryć w kontekście komunikacji niewerbalnej. Czym jest uśmiech Duchenne’a? Czy naprawdę da się odróżnić szczery, naturalny uśmiech od wymuszonego grymasu? O tym w dzisiejszym poście.
Spis treści
Czym jest uśmiech Duchenne’a?
Uśmiech Duchenne’a to ekspresja radości, nazwana tak na cześć francuskiego neurologa Guillaume’a Duchenne’a, który jako pierwszy opisał mechanizmy za nim stojące. W swoich badaniach Duchenne zauważył, że naturalny uśmiech charakteryzuje się nie tylko uniesieniem kącików ust, ale także aktywacją mięśnia okrężnego oka, co skutkuje pojawieniem się charakterystycznych „kurzych łapek”. Ten rodzaj uśmiechu jest interpretowany jako szczery i budzący zaufanie.
Choć za uśmiech odpowiada kilkadziesiąt różnych mięśni twarzy, w swojej teorii Duchenne wyróżnił dwa kluczowe:
- mięsień jarzmowy większy (Zygomaticus major) – unosi kąciki ust.
- mięsień okrężny oka (Orbicularis oculi) – powoduje charakterystyczne zmarszczki wokół oczu („kurze łapki”)
Na tej podstawie Duchenne uznał, że jeśli uśmiechamy się szczerze i naturalnie, śmieje się cała nasza twarz.
Uśmiech naturalny vs uśmiech sztuczny
Guillaume Duchenne poszedł jeszcze dalej. Uważał bowiem, że różnice między uśmiechem sztucznym i naturalnym każdy jest w stanie rozpoznać w podświadomy sposób. W swoich badaniach dowiódł również, że ludzie znacznie lepiej reagują na szczere, autentyczne uśmiechy.
Podstawowe różnice między uśmiechem naturalnym a sztucznym sprowadzają się wg. Duchenne’a do następujących kwestii:
🔹 Uśmiech Duchenne’a (szczery):
✅ Uniesione kąciki ust
✅ Zmarszczki wokół oczu
✅ Rozluźniona mimika twarzy
🔹 Sztuczny uśmiech:
❌ Kąciki ust uniesione, ale oczy pozostają „puste”
❌ Brak naturalnych zmarszczek mimicznych wokół oczu
❌ Nienaturalny, wymuszony grymas ust
Wnioski płynące z badań francuskiego neurologa stały się jednym z kluczowych założeń komunikacji niewerbalnej i budowania pozytywnego, autentycznego wizerunku w mediach, polityce, reklamie a także – co oczywiste- w biznesie.
Rola uśmiechu w fotografii
Wszyscy lubimy patrzeć na zdjęcia uśmiechniętych osób, ponieważ w naturalny, ewolucyjny sposób utożsamiamy się z pozytywnymi emocjami. Widok śmiejących się osób sprawia, że sami również czujemy się lepiej (stąd zresztą teoria, że uśmiech jest zaraźliwy). Naturalny uśmiech podkreśla urodę i dodaje twarzy blasku. Kojarzy się z życzliwością, otwartościa, zmniejsza też dystans społeczny.
Jak się to ma w odniesieniu do zdjęć biznesowych?
Uśmiech na zdjęciu biznesowym – słabość czy atut?
Niektórzy twierdzą, że uśmiech na zdjęciu biznesowym jest oznaką słabości, formą mimowolnego zabiegania o względy. Wszystko zależy oczywiście od kontekstu kulturowego, branży i indywidualnych preferencji odbiorców. W niektórych środowiskach biznesowych (np. w bardziej konserwatywnych kulturach korporacyjnych) powaga i neutralny wyraz twarzy mogą być postrzegane jako oznaka profesjonalizmu i autorytetu. Jednak w wielu nowoczesnych branżach, szczególnie tych związanych z obsługą klienta, marketingiem czy startupami, uśmiech na zdjęciu biznesowym buduje wrażenie otwartości, zaufania i przyjaznego podejścia.
Badania nad psychologią percepcji pokazują, że osoby uśmiechnięte są często postrzegane jako bardziej godne zaufania i sympatyczne. Stąd przekonanie, że uśmiech oznacza „słabość”, wydaje się nadmiernie surowe, lub po prostu… przestarzałe. Osoba z uśmiechem Duchenne’a odbierana jest jako:
- godna zaufania – autentyczność emocji przekłada się na wiarygodność,
- kompetentna – pozytywna ekspresja może sugerować pewność siebie i profesjonalizm,
- otwarta i przyjazna – ludzie chętniej nawiązują relacje z osobami, które sprawiają wrażenie ciepłych i komunikatywnych.
- szczęśliwa – naturalny uśmiech stanowi przejaw pozytywnego stanu emocjonalnego, wynikającego z zawodowego i osobistego spełnienia
Uśmiech Duchenne’a w kontekście najnowszych badań
W 2013 roku grupa naukowców z bostońskiego Northeastern University podważyła teorię uśmiechu Duchenne’a jako niemożliwego do podrobienia. Zauważono, że nie u wszystkich ludzi szczery uśmiech wygląda tak samo. Niektórzy naturalnie nie angażują mięśni oczu nawet w chwilach autentycznej radości. Co więcej, uśmiech Duchenne’a może pojawiać się również np. w przypadku nerwowości, zakłopotania czy nawet smutku (np. uśmiech przez łzy). Ponadto, analizy z wykorzystaniem sztucznej inteligencji wykazały, że rozpoznawanie szczerych emocji jest bardziej złożone niż sama obecność uśmiechu Duchenne’a.
Czy w świetle tych wszystkich badań uśmiech Duchenne’a stracił swoją moc? Okazuje się, że… niekoniecznie. Nawet jeśli nie jest już traktowany jako niepodważalny dowód szczerości, zachował miano wskaźnika autentycznej radości.
