Pierwsze wrażenie odgrywa kluczową rolę w interakcjach międzyludzkich, zarówno w życiu prywatnym, jak również w budowaniu relacji zawodowych. Psychologia, socjologia oraz badania z zakresu komunikacji społecznej dostarczają licznych dowodów na to, jak ważny jest pierwszy kontakt – zarówno w sferze rzeczywistej, jak i ten przez Internet. W dzisiejszym poście omówię, dlaczego pierwsze wrażenie jest tak istotne, jak jest kształtowane oraz jakie ma długofalowe skutki.
Spis treści
Pierwsze wrażenie- czy naprawdę ma znaczenie?
O tzw. pierwszym wrażeniu napisano wiele poważnych publikacji naukowych. Ich autorzy, choć często dość zasadniczo różnią się w swoich poglądach, to zgodnie i jednomyślnie uznają, że jednym z najważniejszych mechanizmów psychologicznych związanych z pierwszym wrażeniem jest tzw. efekt halo (określany również jako efekt aureoli). Polega on na tym, że jedno pozytywne (lub negatywne) wrażenie wpływa na ogólną ocenę osoby. Na przykład, jeśli ktoś wydaje się sympatyczny podczas pierwszego spotkania, jesteśmy bardziej skłonni przypisywać mu inne pozytywne cechy, nawet jeśli nie mamy na to dowodów.
Podobnie jest w sferze zawodowej. Jeśli ktoś w pierwszym kontakcie zrobi na nas dobre wrażenie, to wywołany efekt halo będzie mieć wpływ na dalsze postrzeganie. W takiej osobie chętniej będziemy widzieć kogoś kompetentnego, pewnego siebie, jednym słowem – profesjonalistę któremu warto zaufać. Psychologowie udowodnili ponadto, że pierwsze wrażenie ma często trwały charakter, a jego zmiana w wielu sytuacjach może okazać się trudna, czy wręcz – niemożliwa.
Wystarczy 7 sekund
Badania pokazują, że ludzie wyrabiają sobie zdanie o innych w ciągu zaledwie kilku sekund. Mniej więcej tyle potrzebuje nasz mózg, by dokonać oceny osoby, z którą spotykamy się po raz pierwszy. W czasie nie przekraczającym pierwszych 7 sekund większość ludzi decyduje, czy lubi/ akceptuje daną osobę, czy też nie. Nawet jeśli w trakcie rozmowy poznamy wiele innych cech danej osoby, to pierwsze wrażenie może być trudne do całkowitego wyparcia. Wynika to z faktu, że ludzie nie lubią mylić się w swoich ocenach, przypisując swojej intuicji cechy z którymi silnie się utożsamiają. Już samo to podkreśla wagę i znaczenie pierwszego wrażenia.
Na pełną ocenę danej osoby potrzebujemy trochę więcej czasu. O tym nieco niżej.
Psychologiczne mechanizmy obronne
Dlaczego pierwsze wrażenie w ogóle powstaje, nie pozwalając nam na w pełni trzeźwą ocenę danej sytuacji? Psychologowie uważają, że jest to klasyczny mechanizm obronny człowieka. Ludzie, na podstawie pierwszego wrażenia, oceniają, czy ktoś jest dla nich zagrożeniem czy sprzymierzeńcem. W kontekście ewolucyjnym takie szybkie oceny mogły decydować o przetrwaniu.
W dzisiejszym świecie bezpośrednie zagrożenia dla życia są mniej powszechne, jednak mechanizmy obronne i szybkie oceny nadal pełnią ważną funkcję. W społeczeństwie o skomplikowanych relacjach interpersonalnych i zawodowych, umiejętność szybkiego rozpoznawania intencji innych ludzi może wpłynąć na sukces osobisty i zawodowy.
Neurobiologiczne podstawy
Mówiąć o pierwszym wrażeniu trudno pominąć doświadczenia biologiczne. Tym bardziej, że neurobiologia odgrywa kluczową rolę w formowaniu pierwszego wrażenia. Zaawansowane struktury mózgowe, takie jak amygdala (ciało migdałowate, część układu limbicznego), odpowiedzialne są za przetwarzanie emocji i rozpoznawanie zagrożeń. Szybka aktywacja tych obszarów pozwala na natychmiastową ocenę sytuacji i odpowiednią reakcję. To na ich podstawie formuje się cała reszta.
Pierwsze wrażenie a aspekty społeczne i kulturowe
Choć zmienił sie typ zagrożeń, to współczesne społeczeństwo nadal korzysta z mechanizmów ewolucyjnych. W kontekście zawodowym, społecznym czy kulturowym, pierwsze wrażenie może wpływać na dalsze interakcje i decyzje. Oto kilka przykładów:
- Rekrutacja: Pracodawcy często opierają swoje decyzje na pierwszym wrażeniu z rozmowy kwalifikacyjnej. Co więcej, CV zawierające profesjonalne zdjęcie znacząco zwiększa szanse kandydata w ubieganiu się o stanowisko.
- Relacje międzyludzkie: Dziś wiele znajomości, zarówno prywatnych jak również zawodowych, inicjowanych jest w formie zdalnej, za pośrednictwem mediów społecznościowych. Sympatia lub antypatia, która pojawia się na podstawie pierwszego wrażenia, może decydować o nawiązaniu lub rezygnacji z inicjowania znajomości.
- Bezpieczeństwo: Ludzie świadomie i poświadomie oceniają różne aspekty życia pod kątem potencjalnych zagrożeń. Może to wpływać na ich decyzje, takie jak wybór miejsca zamieszkania, czy chociażby sposoby spędzania czasu wolnego.
Czynniki kształtujące pierwsze wrażenie
Istnieje szereg czynników kształtujących pierwsze wrażenie. Najważniejszym z nich jest wygląd zewnętrzny. Odgrywa on ogromną rolę w kształtowaniu pierwszego wrażenia. Ubiór, higiena osobista oraz ogólna prezencja to czynniki decydujące o tym, jak jesteśmy postrzegani przez innych. Badania sugerują, że osoby zadbane i dobrze ubrane są często oceniane jako bardziej kompetentne i wiarygodne.
Warto wspomnieć, że wygląd zewnętrzny w kontaktach nawiązywanych przez Internet reprezentowany jest przez publikowane tam zdjęcia. Profesjonalne zdjęcia profilowe na LinkedIn, Facebook – czyli w miejscach w których reprezentujemy firmę, są już obowiązującym standardem.
Drugim, ważnym czynnikiem mającym wpływ na pierwsze wrażenie jest mowa ciała. Dla oceniającego nas odbiorcy ważne jest nie tylko to, co mówimy, ale i jak to mówimy. Mowa ciała, gestykulacja, kontakt wzrokowy oraz postawa wpływają na to, jak jesteśmy odbierani. Wiele z tych gestów może podkreślać naszą otwartość i pozytywne nastawienie, lub wręcz przeciwnie – niepewność i postawę defensywną. Mowa ciała istotna jest nie tylko w kontaktach na żywo. Ma również ogromne znaczenie w odniesieniu do np. fotografii biznesowej.
Trzecim, ważnym czynnikiem wpływającym na pierwsze wrażenie jest ton głosu. Sposób w jaki mówimy, może znacząco wpłynąć na to, jak jesteśmy postrzegani. Osoby mówiące pewnym głosem, z odpowiednią intonacją i tempem są odbierane jako bardziej kompetentne.
Długofalowe skutki pierwszego wrażenia
Pierwsze wrażenie ma często długofalowe skutki. W życiu prywatnym może wpłynąć na to, jak rozwijają się nasze relacje interpersonalne. Osoby, które zrobiły dobre pierwsze wrażenie, zwykle nawiązują głębsze, bardziej satysfakcjonujące relacje z innymi. Łatwiej jest im również te relacje podtrzymywać, zwłaszcza na wstępnym etapie znajomości.
W kontekście zawodowym pierwsze wrażenie może decydować o tym, czy dostaniemy pracę, awans czy też jak będziemy postrzegani przez współpracowników, partnerów biznesowych, klientów itd. Badania pokazują, że osoby odpowiedzialne za HR często podejmują decyzje o zatrudnieniu w ciągu pierwszych kilku minut rozmowy kwalifikacyjnej. Pierwsze wrażenie ma również istotne znaczenie w kontekście networkingu. Może decydować o tym, jak szybko i efektywnie jesteśmy w stanie budować swoją sieć kontaktów, poszerzając tym samym swoje możliwości zawodowe.
Pierwsze wrażenie można zrobić tylko raz
Pierwsze wrażenie w budowaniu relacji biznesowych jest szczególnie ważne. Spotkanie z potencjalnym klientem czy pracodawcą to nie tylko możliwość przedstawienia swojej oferty, ale również szansa dobrej, przekonywującej autoprezentacji. Warto ją mądrze wykorzystać, ponieważ nie ma czegoś takiego jak “drugie wrażenie”.
W trakcie spotkania osobistego kluczowe są pierwsze 3 minuty. W tym czasie jesteśmy w stanie zebrać o swoim rozmówcy wszystkie niezbędne informacje. Jeśli przeważają pozytywne odczucia, łatwiej nam nawiązać z tą osobą relacje biznesowe.
W kontaktach nawiązywanych przez internet budowanie więzi biznesowych jest utrudnione. Brak czynników emocjonalnych, wynikających z relacji interpersonalnych wymusza nieco inne podejście. Mamy też znacznie mniej czasu. Internauta odwiedzający naszą stronę potrzebuje od 3 do wspomnianych wcześniej 7 sekund na ocenę i podjęcie wstępnych decyzji. Trzeba więc działać błyskawicznie.
Pierwsze wrażenie – rola zdjęć biznesowych
Prawdziwe relacje w biznesie tworzą się między ludźmi. Dotyczy to również Internetu, który w postpandemicznej rzeczywistości stał się podstawowym kanałem komunikacyjnym. Zapewne dlatego od pewnego czasu w okienkach live chat’ów banków, sklepów i punktów informacyjnych pojawia się zdjęcie osoby z którą właśnie “rozmawiamy”. Taki kontakt, będący de facto formą zastępczą kontaktu osobistego jest bardziej angażujący i w efekcie- skuteczny. Podobnie jest w przypadku komunikacji za pośrednictwem mediów społecznościowych, na czele z bijącym rekordy popularności LinkedIn. Tam również profile i posty z dobrej jakości zdjęciami mogą liczyć na znacznie większy odzew.
Popularność zakładek typu „o nas” na stronach firmowych jest kolejnym dowodem, jak duże znaczenie mają zdjęcia biznesowe. Są one drugą, po “cenniku”, najczęściej odwiedzaną podstroną w firmowych serwisach www. Jeśli zadbamy o profesjonalną prezentację, a w efekcie o dobre pierwsze wrażenie, damy innym to, czego od nas oczekują – profesjonalizm, wiarygodność i poczucie bezpieczeństwa. W tej sytuacji zawsze możemy liczyć na pozytywną interakcję.
Bibliografia
- Nisbett, R. E., & Wilson, T. D. (1977). The Halo Effect: Evidence for Unconscious Alteration of Judgments. Journal of Personality and Social Psychology, 35(4), 250-256.
- Willis, J., & Todorov, A. (2006). First Impressions: Making Up Your Mind After a 100-Ms Exposure to a Face. Psychological Science, 17(7), 592-598.
- Fiske, S. T., & Taylor, S. E. (1991). Social Cognition. McGraw-Hill.
- Hammermesh, D. S., & Biddle, J. E. (1994). Beauty and the Labor Market. The American Economic Review, 84(5), 1174-1194.
- Mehrabian, A. (1971). Silent Messages. Wadsworth Publishing.
- Scherer, K. R. (1979). Personality Markers in Speech. In Scherer, K. R. & Giles, H. (Eds.), Social Markers in Speech. Cambridge University Press.
- Barrick, M. R., Shaffer, J. A., & DeGrassi, S. W. (2009). What You See May Not Be What You Get: Relationships Among Self-Presentation Tactics and Ratings of Interview and Job Performance. Journal of Applied Psychology, 94(6), 1394-1411.
- Reis, H. T., & Shaver, P. (1988). Intimacy as an Interpersonal Process. In Duck, S. (Ed.), Handbook of Personal Relationships: Theory, Research, and Interventions. Wiley.
- Granovetter, M. (1973). The Strength of Weak Ties. American Journal of Sociology, 78(6), 1360-1380.
